Alexander Calder - De grote ontdekking

Herbert Matter, Installationview of Two Acrobats, ca. 1928 by Alexander Calder: in Stables and Mobiles, Pierre Matisse Gallery,  New York, 23 feb-13 march 1937.

In afwachting: Het Gemeentemuseum Den Haag presenteert vanaf 11 februari 2012 de veelbelovende tentoonstelling 'Alexander Calder - De grote ontdekking'. Met een grote rol voor onze eigen Piet Mondriaan want een bezoek van Alexander Calder (1898-1976) aan zijn Parijse atelier in 1930 betekende een belangrijke omslag in Calders werk. De bijbehorende publicatie wordt verzorgd door Wietse Coppes, Doede Hardeman, Hans Janssen en Caroline Roodenburg. Meer info: lees hier. 

Vast ter voorbereiding: de AVRO Close Up-documentaire Alexander Calder: Sculptor of Air.

N.B.: Bovenstaande foto is afkomstig van de website van de Calder Foundation.

#collectievissen - vervoer door muispaardjes

Met ditmaal het thema 'vervoer' moest ik denken aan deze illustratie van de Zweedse Elsa Beskow (1874-1953) voor het populaire prentenboek Hansje in 't Bessenland dat ik laatst als geschenk kreeg. Geen dikke rookwolken en asfalt maar vervoer op de rug van een muizenvriend: 

"We zullen de muispaardjes halen. 

Die draven zo heerlijk, in énen galop,

Door bossen en weiden, bergaf

en bergop,

En laten ons nimmer verdwalen."

Hansje in 't Bessenland verscheen in 1903 in Nederland en er volgenden vele herdrukken en -uitgaven. Het was een typisch voorbeeld van een natuurboek waarin het idyllische Zweedse leven, weg van alle decadentie en verfijning, in een hoog vaandel stond. Het was populair in een tijd dat de eerste openluchtmusea opgericht werden en kunstenaars als Van de Wall Perné volksverhalen verzamelden om weer in ere te herstellen. In haar illustraties combineerde Beskow de realiteit met de sprookjeswereld: kinderen ontmoetten elven en dieren konden praten. 

Literatuur:

Johanna Wildvanck (versjes) en Elsa Beskow (tekeningen), Hansje in 't Bessenland, Bussum z.j. [tiende druk].

Saskia de Bodt, Jeroen Kapelle, Prentenboek, Ideologie en Illustratie 1890-1950, Amsterdam/Gent 2003, p. 143.

Het Gein van Mondriaan

Doriann Kransberg, Gein, januari 1994. Collectie Stadsarchief Amsterdam

In 1994 organiseerde het Stadsarchief Amsterdam de tentoonstelling 'Mondriaan aan de Amstel'. Niet alleen werd daarmee voor het eerst Piet Mondriaans vroege periode zo uitgebreid in beeld gebracht, ook werd zijn Amsterdamse kunstenaarsnetwerk uitgediept wat verrassende nieuwe feiten opleverde. Aan het onderzoek werkten onder andere Mondriaanspecialist Robert Welsh (wiens archief ik inventariseerde en indexeerde voor het RKD) en kunsthistorica Marty Bax mee. Hoewel ik de tentoonstelling zelf niet gezien heb - ik was immers 9 jaar oud op dat moment - maak ik nog regelmatig gebruik van de bijbehorende publicatie. 

Fotograaf Doriann Kransberg maakte bij de tentoonstelling een serie foto's van het Gein: het riviertje tussen Driemond en Abcoude waar Mondriaan rond 1900 meer dan regelmatig vertoefde om te werken. Alleen of in het gezelschap van kunstenaarsvrienden als Simon Maris. Hij schilderde er een rivierlandschap met boerderijen, molens en knotwilgen. Het Gein lag in zuidoostelijke richting en was in een uur of wat te bereiken. Mondriaan maakte de tocht per fiets, weten we van een schetsje dat Maris eens van hem maakte. Het toont de kunstenaar al werkend op de fiets met het Geinlandschap op de achtergrond. 

De foto's van Kransberg, zoals bovenstaande, zijn tegenwoordig ook via de beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam te bekijken. 

Bron: Robert Welsh, Boudewijn Bakker, Marty Bax, 1892-1912: Mondriaan aan de Amstel, Amsterdam (Gemeentearchief) 1994.

#collectievissen - Sprookjesachtig wintertafereeltje van Gust

Vandaag gaat Nederland voor de eerste keer massaal #collectievissen; Musea en kunstliefhebbers gaan hun mooiste objecten in de aandacht zetten. Ditmaal is het thema 'Winter'. Ik heb mijn Van de Wall Perné-collectie er eens op nageslagen en in het prentenboek Jan Trip Jan Tree en andere verhalen van Nynke van Hichtum deze prachtige plaat gevonden. Het bijbehorende korte verhaal hieronder:

~

Hoe het hert vuur haalde

Een Indiaansche sage.

'In 't begin hadden de menschen geen vuur. Dat was in den tijd, toen ze nog allen in de gedaante van dieren rondliepen. Maar ze wisten wel dat het vuur bestond, en dat de sneeuwuil, ver in de zee, het bewaakte. Dat had de raaf, die alles wist, hun verteld. Nu moesten alle dieren er beurt om beurt op uit, om het vuur te gaan halen. 

Maar 't gelukte geen van allen! Eindelijk zei het hert, dat toen nog een langen staart had: "Ik zal het dennenhout aan mijn staart binden, en zoo zal ik het vuur gaan halen." En hij trok uit, en kwam bij het huis van den sneeuwuil. Daar voerde hij een dans uit rondom het vuur, en op 't laatste stak hij zijn staart er even in. 

Dadelijk ontvlamde het hout, en het hert liep er vlug mee weg, en bracht het vuur op aarde. Maar - een stuk van zijn staart heeft hij er bij verloren - er bleef maar een stompje over!'

~

uit: N. van Hichtum (geïllustreerd door Gust. van de Wall Perné en Cornelis Jetses), Jan Trip Jan Tree en andere verhalen uit 'Moeders vertellingen', Alkmaar 1911, pp. 52-53.